Wat gebeurt er met eiwitten in het lichaam?

Welke eiwitten bestaan er?

Eiwitten zijn belangrijke voedingsstoffen en bouwstoffen voor het lichaam. Ze zijn opgebouwd uit aminozuren, die we kunnen onderverdelen in verschillende categorieën:

• Essentiële aminozuren: fenylalanine, histidine, isoleucine, leucine, lysine, methionine, threonine, tryptofaan en valine. Het lichaam kan deze aminozuren niet zelf aanmaken en deze dienen we daarom via onze voeding binnen te krijgen.
• Semi-essentiële aminozuren: arginine, asparagine, glutamine, glycine, proline en serine. Deze aminozuren kunnen in principe zelf worden aangemaakt door het lichaam op basis van een ander aminozuur. In bepaalde gevallen– bijvoorbeeld bij zware inspanning of aanhoudende onrust – kan voeding met semi-essentiele aminozuren noodzakelijk zijn.
• Niet-essentiële aminozuren: alanine, asparaginezuur, cysteïne, cystine, glutaminezuur, hydroxyproline en tyrosine. Deze aminozuren maakt het lichaam, onze lever om specifiek te zijn, aan uit essentiële aminozuren.

Elk eiwit is uniek en bestaat uit een bepaalde samenstelling aminozuren in een bepaalde volgorde met een bepaalde structuur. Duizenden combinaties zijn hierdoor mogelijk.

Waar zijn eiwitten goed voor? Lees het in ons eerder verschenen blog.

Eiwitten uit voeding

Voeding is een belangrijke bron van eiwitten. Je haalt eiwitten zowel uit dierlijke als plantaardige voedingsmiddelen. Voorbeelden van voeding met veel eiwitten zijn vlees, vis, eieren, zuivel en sojabonen.

Collageen is het meest voorkomende eiwit in het lichaam en wordt gevormd uit de aminozuren glycine, proline en hydroxyproline. Deze drie aminozuren kan het lichaam in principe aanmaken uit essentiele aminozuren. Collageen staat vooral bekend om zijn gunstige effecten op de huid.¹ Kleine hoeveelheden collageen vind je in bottenbouillon van varken, rund, kip en vis. Ook voeding rijk aan vitamine C ondersteunt de aanmaak van collageen in het lichaam.²

Incomplete vs complete eiwitten

Dierlijke voedingsmiddelen zoals vlees en eieren bevatten complete eiwitten. Dit betekent dat alle essentiële aminozuren in de juiste verhouding en hoeveelheid aanwezig zijn. Ook hebben dierlijke voedingsmiddelen een hoge biologische beschikbaarheid, wat wil zeggen dat deze eiwitten goed worden verteerd en opgenomen, en efficiënt worden gebruikt voor de opbouw van lichaamseigen eiwit.

Plantaardige voedingsmiddelen, met uitzondering van soja, zijn incompleet doordat ze kleinere hoeveelheden en een verkeerde verhouding van essentiële aminozuren bevatten. Granen bevatten bijvoorbeeld minder lysine en peulvruchten juist minder methionine. Daarom is het combineren van meerdere plantaardige eiwitbronnen heel belangrijk in een plantaardig voedingspatroon. Ook hebben plantaardige eiwitten een lagere biologische beschikbaarheid. Maar het is mogelijk om met voldoende variatie in je vegan dieet aan voldoende essentiele aminozuren te komen.

Hoe kom je als vegan aan voldoende eiwitten? Ontdek het in ons ander blog.

Eiwitten in het lichaam

In het lichaam bestaan allerlei vormen van eiwitten met verschillende functies waaronder:

• Hormonen zoals insuline die zorgen voor de regulatie van allerlei lichamelijke processen waaronder de bloedsuikerspiegel.
• Enzymen zoals lactase voor het verteren van voeding.
• Antistoffen die het lichaam beschermen tegen indringers.
• Eiwitten die voedingsstoffen opslaan. Denk aan ferritine dat ijzer opslaat in het lichaam.
• Eiwitten die stoffen transporteren zoals hemoglobine dat zuurstof van en koolstofdioxide (CO2) naar de longen vervoert.
• Myosine en actine zijn betrokken bij het samentrekken van de spieren.
• Voorlopers van hormonen en neurotransmitters die belangrijk zijn voor de overdracht van signalen tussen cellen. Zo is tryptofaan de voorloper van serotonine en melatonine.
• Stollingsfactoren die essentieel zijn voor de bloedstolling.

Hoe worden eiwitten afgebroken?

Eiwitten uit voeding moeten eerst afgebroken worden tot losse aminozuren voordat het lichaam deze in het bloed en onze cellen kan opnemen en gebruiken. Hiervoor zijn enzymen nodig. Wanneer deze enzymen vrijkomen zijn ze inactief en worden daarom pro-enzymen genoemd. Dit is om afbraak van lichaamseigen eiwit in onze cellen te voorkomen. De pro-enzymen worden pas actief wanneer ze zich op de juiste plek bevinden en wanneer het nodig is.

De vertering van eiwitten begint in de maag. Hier wordt een stof in het maagsap, genaamd pepsinogeen, door het maagzuur omgezet in pepsine. Pepsine breekt eiwitten af tot kleinere stukjes, ook wel polypeptiden genoemd. Deze polypeptiden gaan vervolgens naar de dunne darm via de twaalfvingerige darm. In de twaalfvingerige darm wordt alvleessap toegevoegd, dat enzymen bevat zoals trypsine. In de dunne darm breken enzymen, zoals dipeptidase, de polypeptiden verder af tot losse aminozuren die het lichaam kan opnemen.

Hoe komen aminozuren op de juiste plek?

Wanneer eiwitten zijn afgebroken tot losse aminozuren worden ze via de darmwand in het bloed opgenomen en via de poortader naar de lever vervoerd. De lever speelt een cruciale rol in de stofwisseling van koolhydraten, vetten en eiwitten. Hier worden de aminozuren bruikbaar gemaakt waarna ze via het bloed door het hele lichaam getransporteerd worden en afgeleverd worden aan lichaamscellen. Bijvoorbeeld naar spiercellen waar ze bijdragen aan de opbouw van spierweefsel.

Het opbouwen van nieuwe eiwitten uit aminozuren wordt eiwitsynthese genoemd en vindt zowel in de lever als in alle lichaamscellen plaats. Zo maken levercellen uit aminozuren eiwitten aan die vervolgens aan het bloed worden afgegeven en daar gebruikt worden. In lichaamscellen worden nieuwe eiwitten aangemaakt met behulp van ons DNA.

Afbraak en opbouw van eiwit

In het lichaam vindt er continu afbraak en opbouw van eiwitten plaats, vooral in de lever- en darmcellen maar ook in de spieren. Eiwitten die oud of beschadigd zijn worden afgebroken met behulp van enzymen zoals proteasen. Hierbij komen aminozuren vrij die hergebruikt kunnen worden voor de aanmaak van nieuwe eiwitten, de rest gaat verloren.

Per dag wordt er zo'n 200 tot 300 gram eiwit vervangen in ons lichaam.³ Dagelijkse inname van voldoende eiwitten verspreid over de dag is daarom belangrijk. Bij gezonde mensen is afbraak en opbouw van eiwitten gelijk aan elkaar. In sommige situaties is er sprake van meer opbouw zoals bij fanatieke sporters en tijdens de zwangerschap, en in andere gevallen is er juist meer afbraak en verlies zoals bij mensen met bepaalde aandoeningen.

Wat gebeurt er met overtollige eiwitten?

Wanneer voldoende eiwit is benut heeft het geen zin om meer eiwitten in te nemen. Het lichaam kan per keer maar een bepaalde hoeveelheid eiwit omzetten en gebruiken. Hoeveel dit precies is, verschilt per persoon en hangt af van factoren zoals gewicht, lichaamssamenstelling (de hoeveelheid spiermassa) en hoe actief je bent.

Het lichaam verwerkt overtollige eiwitten op verschillende manieren:^3,4

• Het wordt omgezet in glucose en als brandstof gebruikt wanneer er te weinig glucose voorhanden is.
• Het wordt afgevoerd met de urine. De lever breekt de eiwitten af tot ureum waarna de nieren dit met de urine uitscheiden.
• Het kan als vet worden opgeslagen maar dit gebeurt minder snel dan met koolhydraten.
• Het komt in de dikke darm terecht en wordt daar verder afgebroken of gaat fermenteren. Hierdoor kun je winderigheid en een opgeblazen gevoel ervaren. Door het vrijkomen van waterstofsulfide ontstaan stinkende winden met de kenmerkende geur van rotte eieren.

Hoe ongezond is te veel eiwitten eten? Lees het in ons ander blog.

Waarom zijn voldoende eiwitten zo belangrijk?

Het consumeren van voldoende eiwitten is essentieel. Dit zorgt onder andere voor spierbehoud, spiergroei en herstel na training, een stabiele bloedsuikerspiegel en positieve effecten op verzadiging en de stofwisseling.^5,6,7,8

Eiwitten spelen een belangrijke rol in allerlei processen in het lichaam. Ze helpen bij het behouden van spierkracht en een sterk immuunsysteem. Ook zijn eiwitten van groot belang voor de groei en ontwikkeling van kinderen.³ Daarnaast ondersteunt een goede eiwitinname ook een gezonde botdichtheid.⁹

Benieuwd hoeveel eiwitten je per dag nodig hebt? Bekijk het in een vorig blog.

Tot slot: de kracht van eiwitten

Voor een optimaal functionerend lichaam zijn voldoende eiwitten essentieel. Het lichaam bevat talloze soorten eiwitten die onmisbaar zijn voor vrijwel ieder proces. De kracht van eiwitten mogen we dan ook niet onderschatten! Zorg daarom dagelijks voor een goede inname van eiwitten, verspreid over de dag, en houd daarbij in gedachten dat een gebalanceerde verdeling belangrijk is.

Meer advies nodig over eiwitten?

Onze productadviseurs beantwoorden graag al jouw vragen en geven gratis advies op maat.

Vraag gratis advies aan

Britt

Productadviseur