Vraag gratis advies aan
Doe de Vitaminetest
Reageren mannen en vrouwen verschillend op cafeïne?
Cafeïne is een oppeppende stof die niet alleen in je dagelijkse kopje koffie zit maar ook voorkomt in thee, chocolade, sommige frisdranken en zelfs bepaalde (sport)supplementen. Per persoon kunnen de effecten van cafeïne verschillen. De een wordt er heel gefocust door terwijl de ander er juist onrustig van wordt. In dit blog bespreken we of mannen en vrouwen verschillend reageren op cafeïne.
Lees verder onder de afbeelding
Onderwerpen in dit artikel
- Hoe werkt cafeïne in het lichaam?
- Verschillen in reactie mannen en vrouwen op cafeïne
- Metabole verschillen
- Hormonale verschillen
- Verschillen in cortisol reactie
- Verschillen in invloed cafeïne op slaap
- Kop die kort beschrijft waar de alinea over gaat
Hoe werkt cafeïne in het lichaam?
Cafeïne is een stimulerende stof die invloed uitoefent op hoe we ons gedragen, denken en voelen. In ons maag-darmkanaal wordt cafeïne snel opgenomen waarna het door de lever wordt omgezet in paraxanthine, theophylline en theobromine, stoffen die een vergelijkbare werking hebben als cafeïne.1 Vervolgens worden deze stoffen verder omgezet en uiteindelijk uitgescheiden via de urine. Het lichaam doet er zo'n 30 tot 45 minuten over om cafeïne bijna geheel op te nemen.2
De voornaamste werking van cafeïne is het blokkeren van de adenosine receptoren. Adenosine veroorzaakt normaal gesproken slaperigheid en ontspanning. Door deze blokkade verhoogt cafeïne de activiteit in het centrale zenuwstelsel, wat leidt tot alertheid, verminderde vermoeidheid en verbeterde concentratie.3 Hierbij komen allerlei neurotransmitters vrij zoals dopamine, acetylcholine en norepinefrine. Het stimuleert ook de afgifte van adrenaline en cortisol via activering van de bijnieren.3,4,5 Een verhoogde concentratie van dopamine kan verantwoordelijk zijn voor het beïnvloeden van ons gedrag, stemming, denken en motivatie.3
Inname van cafeïne heeft ook directe fysiologische effecten zoals een verhoogde hartslag, een verhoogde bloeddruk en stimulering van de nieren. Daarnaast kan het in bepaalde delen van het lichaam, zoals spieren tijdens fysieke inspanning, je doorbloeding verbeteren door vaatverwijding.3,6
Lees ook ons eerder verschenen blog met 8 gezondheidsvoordelen van koffie.
Nadelige effecten van cafeïne
Een teveel aan cafeïne of een gevoeligheid hiervoor kan juist nadelige effecten hebben. Sommige mensen ervaren al bij kleine hoeveelheden hartkloppingen en een onrustig of angstig gevoel.7
Bekijk ook ons ander blog wanneer is koffie slecht voor je?.
Hoe je precies reageert op cafeïne is per persoon verschillend. Dit heeft te maken met meerdere factoren zoals:3,8
- Genetische variaties: in adenosine receptoren en het leverenzym CYP1A2, dat verantwoordelijk is voor de afbraak van cafeïne
- Leeftijd: ouderen reageren vaak langzamer op de stof
- Lichaamssamenstelling: zoals gewicht en vetpercentage
- De regelmaat waarmee je cafeïne consumeert: gewenning kan sommige effecten verminderen
Daarnaast is er ook een verschil in hoe mannen en vrouwen op cafeïne reageren. Deze verschillen worden hieronder verder uitgelegd.
Verschillen in reactie mannen en vrouwen op cafeïne
Uit onderzoek blijkt dat er verschillen bestaan in de reactie van mannen en vrouwen op cafeïne. In een studie gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Nutrients gaven mannen aan vaker positieve effecten van cafeïne te ervaren een uur na inname en vrouwen juist vaker negatieve effecten. Mannen ervoeren meer energie en alertheid dan vrouwen. Angst en nervositeit kwamen juist vaker voor bij vrouwen.3 Dat mannen en vrouwen verschillend reageren op cafeïne is niet gek. Meerdere systemen en processen in het lichaam werken op een andere manier. Denk hierbij aan de stofwisseling en het hormoonstelsel.
Bovendien lijkt lichaamssamenstelling invloed te hebben op hoe we reageren op cafeïne. Uit onderzoek blijkt dat een hoger vetpercentage geassocieerd is met een hogere cafeïneconcentratie in het bloed gedurende een periode van 4 uur na inname.9 Dat kan worden verklaard doordat cafeïne zich vooral verspreidt via lichaamswater, en mensen met meer vet hebben meestal minder lichaamswater. Dit zou ook deels verklaren waarom mannen en vrouwen anders reageren op cafeïne, gezien vrouwen gemiddeld een hoger vetpercentage en minder lichaamswater hebben.
Metabole verschillen
De halfwaardetijd van cafeïne verschilt per persoon en varieert zo tussen de 3 en 7 uur.3 Dit is de tijd die het lichaam nodig heeft om de helft van de geconsumeerde cafeïne dosering af te breken en uit te scheiden. De overgebleven cafeïne blijft waarschijnlijk langer in het lichaam.
Mannen breken cafeïne sneller af dan vrouwen waardoor de stof sneller uit hun lichaam verdwijnt.10 Vrouwen worden dus langer blootgesteld aan cafeïne waardoor de effecten die zij ervaren langer kunnen aanhouden. Aan het einde van de zwangerschap doen vrouwen er zelfs 3 tot 4 uur langer over om cafeïne af te breken.11
Cafeïne wordt afgebroken in de lever. De snelheid waarmee afbraak plaats vindt hangt af van meerdere factoren zoals leeftijd, lichaamsgewicht, leverfunctie, medicijngebruik en genen.11 Ook bestaan er genetische verschillen tussen mannen en vrouwen die invloed hebben op het metabolisme van cafeïne. Het CYP1A2-enzym, gecodeerd door het CYP1A2-gen, is voornamelijk verantwoordelijk voor het afbreken van cafeïne en lijkt een hogere activiteit te hebben in mannen dan in vrouwen wat een sneller metabolisme oplevert.6
Hormonale verschillen
Onze hormonen lijken ook een rol te spelen in hoe het lichaam reageert op cafeïne. Een kleinschalige studie onder jonge mannen en vrouwen suggereert dat de verschillen in cardiovasculaire en subjectieve reacties op cafeïne mogelijk worden beïnvloed door de concentratie van estradiol (een oestrogeen) in het lichaam.12
In deze studie voelden mannen de effecten van cafeïne sterker en vonden zij deze effecten prettiger dan vrouwen. Het hormoon estradiol had bij mannen geen impact op deze reacties maar bij vrouwen wel. Een hoog estradiol gehalte zorgde ervoor dat vrouwen de effecten van cafeïne sterker voelden dan wanneer het estradiol gehalte laag was. Dit kan van invloed zijn op bepaalde momenten tijdens de menstruatiecyclus.
Estradiol had bij mannen wel effect op de bloeddruk na inname van cafeïne. Een hoge estradiol concentratie zorgde voor een afname van de bloeddruk terwijl een lage estradiol concentratie zorgde voor een toename van de bloeddruk. Bij vrouwen was het verhogende effect van cafeïne op de bloeddruk juist groter wanneer het estradiol hoog was.
Verschillen in cortisol reactie
Bij zowel mannen als vrouwen zorgt cafeïne voor een stijging van het cortisolniveau en kan het de cortisolreactie versterken bij stress.13 Wel is er een mogelijk verschil tussen mannen en vrouwen in hoe de cortisolstijging tot stand komt. Er zijn aanwijzingen dat de verhoging in cortisol bij mannen ontstaat via stimulering van het centraal zenuwstelsel, terwijl bij vrouwen dit effect teweeg kan worden gebracht via bepaalde stofwisselingsmechanismen. Zo deed cafeïne het cortisolgehalte bij vrouwen meer stijgen na een maaltijd dan bij mannen, vooral na fysieke inspanning. Meer onderzoek is echter nodig om beter te begrijpen hoe hormonale, metabole en andere geslachtsgebonden factoren bijdragen aan deze verschillende reacties op cafeïne.
Daarnaast kennen mannen een grotere stijging van het cortisolgehalte als reactie op stress dan vrouwen.12 Toch blijkt uit onderzoek dat cafeïne vrouwen juist kan helpen om beter te presteren onder druk, vooral bij taken waarbij samenwerking belangrijk is. Dat maakt het extra interessant om verder te onderzoeken hoe cafeïne precies invloed heeft op stressreacties bij mannen en vrouwen, en waarom die effecten soms verschillen.14
Verschillen in invloed cafeïne op slaap
Cafeïne staat bekend om zijn stimulerende effecten en het verhogen van alertheid of waakzaamheid. Ook kan het de slaap verstoren via het blokkeren van adenosine en het mogelijk verminderen van de afgifte van melatonine.15 Doordat vrouwen cafeïne minder snel afbreken, kun je speculeren dat vrouwen ook meer last zullen hebben van problemen met slapen door cafeïne inname. Echter is hier tot op heden nog geen noemenswaardig onderzoek naar gedaan en is er nog geen bewijs voor deze aanname.
Meer over het effect van cafeïne op je slaap lees je in ons eerder verschenen blog.
Tot slot
Dat er verschillen bestaan tussen mannen en vrouwen in de reactie op cafeïne daar valt niet over te twisten. Mannen ervaren meer de positieve effecten van cafeïne zoals meer energie en alertheid dan vrouwen. Bij vrouwen komen vaker nadelige effecten voor zoals angst en onrust. Vooral metabole en hormonale verschillen lijken hier invloed op te hebben. Wel is het onderzoek naar verschillen tussen mannen en vrouwen in reactie op cafeïne schaars en zijn meer en grootschalige studies nodig om de exacte effecten en achterliggende mechanismen te achterhalen.
Referenties
- Tang-Liu, D. D., Williams, R. L., & Riegelman, S. (1983). Disposition of caffeine and its metabolites in man. Journal of Pharmacology and Experimental Therapeutics, 224(1), 180-185.
- Rodak, K., Kokot, I., & Kratz, E. M. (2021). Caffeine as a factor influencing the functioning of the human Body—Friend or foe? Nutrients, 13(9), 3088.
- Domaszewski, P. (2023). Gender differences in the frequency of positive and negative effects after acute caffeine consumption. Nutrients, 15(6), 1318
- Cappelletti, S., Daria, P., Sani, G., & Aromatario, M. (2015). Caffeine: cognitive and physical performance enhancer or [...]? Current Neuropharmacology, 13(1), 71-88.
- Lovallo, W. R., Whitsett, T. L., al’Absi, M., et al. (2005). Caffeine stimulation of cortisol secretion across the waking hours in relation to caffeine intake levels. Psychosomatic Medicine, 67(5), 734-739.
- Coppi, F., Bucciarelli, V., Sinigaglia, G., et al. (2023). Sex related differences in the complex relationship between coffee, caffeine and [...]. Nutrients, 15(15), 3299.
- Evans, J., Richards, J. R., & Battisti, A. S. (2024). Caffeine. StatPearls Publishing.
- Yang, A., Palmer, A. A., & De Wit, H. (2010). Genetics of caffeine consumption and responses to caffeine. Psychopharmacology, 211, 245-257.
- Skinner, T. L., Jenkins, D. G., Leveritt, M. D., et al. (2014). Factors influencing serum caffeine concentrations following caffeine ingestion. Journal of Science and [...] in Sport, 17(5), 516-520.
- Dillon, P., Kelpin, S., Kendler, K., et al. (2019). Gender differences in any-source caffeine and energy drink use and associated adverse health behaviors. Journal of caffeine and adenosine research, 9(1), 12-19.
- Voedingscentrum. Encyclopedie: cafeïne Geraadpleegd op 28-02-2025.
- Temple, J. L., & Ziegler, A. M. (2011). Gender differences in subjective and physiological responses to caffeine and the role of steroid hormones. Journal of Caffeine Research, 1(1), 41-48.
- Lovallo, W. R., Farag, N. H., Vincent, A. S., Thomas, T. L., & Wilson, M. F. (2006). Cortisol responses to mental stress, exercise, and meals following caffeine intake in men and women. Pharmacology Biochemistry and Behavior, 83(3), 441-447.
- St. Claire, L., Hayward, R. C., & Rogers, P. J. (2010). Interactive effects of caffeine consumption and stressful circumstances on components of stress: caffeine makes men less, but women more effective as partners under stress. Journal of Applied Social Psychology, 40(12), 3106–3129.
- Riera-Sampol, A., Rodas, L., Martínez, S., Moir, H. J., & Tauler, P. (2022). Caffeine intake among undergraduate students: sex differences, sources, motivations, and associations with smoking status and self-reported sleep quality. Nutrients, 14(8), 1661.
Onze sportsupplementen zijn NZVT
