Alles over progesteron en de luteale fase

Wat is progesteron?

Progesteron behoort net zoals oestrogeen en testosteron tot de geslachtshormonen. Dit zijn hormonen die invloed hebben op de seksuele ontwikkeling tijdens de puberteit en betrokken zijn bij de voortplanting. Hoewel progesteron met name een rol speelt bij vrouwen, maken mannen ook een kleine hoeveelheid progesteron aan in de bijnieren. Bij mannen wordt de functie van progesteron geassocieerd met de ontwikkeling van sperma.

Hormonen zijn kleine moleculen die door klieren worden aangemaakt en afgegeven in de bloedbaan. Via ons bloed verspreiden de hormonen totdat ze een orgaan bereiken waarvan de cellen specifieke receptoren voor dat hormoon hebben. Progesteron richt zich op en beïnvloedt de baarmoeder, vagina, baarmoederhals, borsten en teelballen, evenals de hersenen, bloedvaten en botten.^1,2

Je lichaam heeft cholesterol nodig om progesteron aan te maken. Progesteron wordt bij vrouwen voornamelijk in de eierstokken geproduceerd door het corpus luteum, ook wel geel lichaam genoemd. Dit is het gebied dat zich ontwikkelt in de eierstok op de plek waar de eisprong heeft plaatsgevonden. Het hormoon wordt geproduceerd in de eierstokken, de placenta (wanneer een vrouw zwanger raakt) en de bijnieren.

Wat doet progesteron?

Progesteron is een hormoon met veel verschillende functies binnen ons lichaam, waaronder:^3,4

1. Reguleert de menstruatiecyclus en de ovulatie.
2. Bereidt het baarmoederslijmvlies voor op innesteling van een bevruchte eicel.
3. Helpt bij het behouden van de zwangerschap door de groei van de baarmoeder te stimuleren en het immuunsysteem van de moeder (tijdelijk) te onderdrukken.³
4. Bevordert tijdens de zwangerschap de ontwikkeling en groei van melkklieren in de borsten.
5. Helpt bij het verminderen van angst en stress door de productie van GABA te stimuleren.
6. Stimuleert vanaf de puberteit de groei van borstweefsel bij meisjes.

Progesteron en menstruatie

Aan het begin van de menstruatiecyclus (de folliculaire fase) zijn de progesteronspiegels op hun laagst en blijven ze laag tot aan de ovulatie (eisprong).

Vanaf de eisprong neemt de productie van progesteron toe. Progesteron is dan ook het dominante hormoon in de luteale fase, de tweede helft van de menstruatiecyclus. De luteale fase begint na de eisprong en loopt tot de eerste dag van je menstruatie. Deze fase duurt gemiddeld 13 tot 15 dagen.

Een van de belangrijkste functies van progesteron is zorgen dat het endometrium (baarmoederslijmvlies) speciale eiwitten afscheidt tijdens de luteale fase. Dit zorgt ervoor dat het baarmoederslijmvlies voorbereid is op het ontvangen en voeden van een bevruchte eicel. Mocht er geen innesteling plaatsvinden, dan dalen de oestrogeen- en progesteronspiegels, breekt het baarmoederslijmvlies af en treedt menstruatie op.⁵ Wanneer je wel zwanger raakt, wordt progesteron geproduceerd in de placenta en blijven de progesteronniveaus tijdens de zwangerschap verhoogd. 

De combinatie van hoge oestrogeen- en progesteronspiegels onderdrukt verdere ovulatie tijdens de zwangerschap en het intact blijven van het baarmoederslijmvlies.

Lees ook onze blogs met uitleg over de menstruatiecyclus en het berekenen van de ovulatie.

Wat is een normaal progesteronniveau?

Progesteronspiegels worden gemeten door middel van een bloedtest. Het is belangrijk om te onthouden dat progesteronspiegels fluctueren gedurende de menstruatiecyclus, dus de niveaus kunnen gedurende de maand verschillen. Ook daalt je progesteronspiegel van nature naarmate je ouder wordt.

Progesteronspiegels worden gemeten in nanomol per liter (nmol/l). De onderstaande grafiek geeft een overzicht van normale niveaus van progesteron voor een volwassen vrouw tijdens verschillende momenten in de menstruatiecyclus.

Hoe weet ik of mijn progesteronspiegels normaal zijn?

Onze hormoonbalans is een delicate samenwerking tussen hormonen als progesteron, oestrogeen en testosteron. Naast dat ze op sommige vlakken elkaar ondersteunen, houden ze elkaar ook in balans. Dus wanneer er van de een te weinig of juist te veel aanwezig is, heeft dit een directe uitwerking op hoe jij je voelt. Zo kan bijvoorbeeld een teveel aan oestrogeen ervoor zorgen dat je te weinig progesteron hebt.

Laag progesterongehalte

Wanneer je een onregelmatige of uitblijvende ovulatie hebt, kan het zijn dat je lichaam niet genoeg progesteron produceert. Zonder progesteron als voldoende aanvulling kan oestrogeen het dominante hormoon worden waardoor de hormoonbalans ontregeld wordt.

Wanneer dit het geval is kun je de volgende symptomen ervaren:^6,7

• Gewichtstoename
• Verminderd libido
• Ongemak in aanloop naar je menstruatie
• Onregelmatige menstruatiecyclus
• Hevige menstruaties
• Gevoelige borsten
• Stemmingswisselingen en neerslachtigheid
• Dunner wordend haar
• Onrust
• Kloppend hoofd rondom en tijdens je menstruatie

Sommige (hormonale) gezondheidsongemakken kunnen een onregelmatige of uitblijvende ovulatie veroorzaken, wat kan leiden tot lage progesteronspiegels.⁸ Het is dan ook belangrijk dat je een afspraak met een arts of hormoontherapeut maakt wanneer dit aanhoudt.

Wat kun je doen om progesteron te verhogen?

Onze hormoonbalans is – zoals gezegd – een delicaat mechanisme dat door veel zaken beïnvloed wordt. Zo kan stress, verkeerde voeding of het gebruik van reguliere cosmetica en verzorgingsproducten jouw hormoonbalans al aardig onder druk zetten. We geven een aantal tips die jouw hormonale gezondheid ondersteunen.

1. Eet een gezond en gevarieerd dieet rijk aan eiwitten en goede vetten

Voor de aanmaak van hormonen zoals progesteron heeft ons lichaam voedingsstoffen nodig, waaronder goede vetten en eiwitten. Zo heeft ons lichaam bijvoorbeeld cholesterol nodig voor het maken van progesteron. Uit een studie blijkt zelfs dat regelmatige consumptie van gezonde vetten het progesterongehalte verhoogt en de ovulatiesnelheid verbetert.⁹

Goede vetten en eiwitten vind je onder andere in: grasgevoerd vlees, eieren, wild gevangen vis, kokosolie, ghee, olijven, noten, zaden en avocado.

2. Verminder stress

Chronische stress is een steeds groter wordend probleem in onze snelle, ‘altijd aan’ maatschappij. Wanneer je veel stress ervaart, zijn je adrenaline- en cortisolspiegels constant verhoogd. Deze vecht-of-vluchthormonen brengen je lichaam in staat van paraatheid en verlagen je progesterongehalte. Hiermee zorgen ze ervoor dat je baarmoeder niet-conceptievriendelijk wordt. Een logische reactie, gezien het feit dat je hersensignalen zeggen dat je leven in gevaar is. Als gevolg hiervan kun je echter wel een hormonale onbalans ontwikkelen.

Overweeg om gedurende je dag actief de ontspanning op te zoeken. Denk bijvoorbeeld aan meditatie, ademoefeningen, wandelen in de natuur, of 20 minuten ‘ontprikkelen’ in een donkere en stille ruimte.

3. Eet voeding rijk aan vitamine C, zink, magnesium, vitamine B6 en vitamine B12

Hoewel geen enkel voedingsmiddel progesteron verhoogt, kan voeding rijk aan bovenstaande micronutriënten je lichaam ondersteunen.^10,11

Denk aan: zoete aardappel, paprika, citrusvruchten, schaaldieren, grasgevoerd (orgaan)vlees, gevogelte, groene bladgroenten, pompoen, vette vis, noten en zaden.

4. Eet meer kruisbloemige en zwavelrijke groenten

Kruisbloemige groenten zijn rijk aan glucosinolaten en DIM, stofjes die de lever ondersteunen bij de ontgifting. Dit is met name belangrijk om overbodig geworden oestrogeen uit je lichaam te filteren. Door te zorgen dat je lever goed kan functioneren voorkom je dat bijproducten van oestrogeen te lang in je lichaam circuleren.

Goede bronnen: broccoliekiemen, broccoli, Chinese kool, bloemkool, spruitjes, boerenkool, koolraap, spitskool.

5. Verminder je blootstelling aan hormoonverstorende stoffen

Hormoonverstorende stoffen in onze leefomgeving zijn een steeds groter wordend probleem. Over de schadelijke effecten van PFAS, PFOA en Bisphenol-A (BPA) komt de laatste tijd steeds meer naar buiten, maar daar stopt het helaas niet. Ook in verzorgingsproducten en cosmetica wordt veelvuldig gebruik gemaakt van hormoonverstorende stoffen zoals ftalaten, parabenen, SLS en niet-natuurlijke parfums.

Wat kun je doen? Eet zoveel mogelijk biologisch, vermijd plasticverpakkingen of bewaardoosjes, vermijd niet-natuurlijke cosmetica, verzorgingsproducten en schoonmaakmiddelen. Ook adviseren we te overwegen om pannen met een antiaanbaklaag te vervangen voor pannen gemaakt van RVS of gietijzer.

Lees ook ons artikel over hoe je kunt eten volgens je menstruatiecyclus.

Tot slot

Progesteron is een belangrijk onderdeel van onze hormoonbalans. Wanneer deze balans door wat voor reden dan ook in de war is, kan dit verregaande effecten hebben op hoe we ons voelen. Zaken zoals een gezonde leefstijl, voldoende bewegen en gezond eten liggen uiteraard aan de basis van een goede hormonale gezondheid. Maar soms heeft ons lichaam iets meer ondersteuning nodig. Vermoed jij dat jouw hormoongezondheid wel wat ondersteuning kan gebruiken? Neem dan contact op met een hormoontherapeut of vraag een advies op maat aan.

Advies nodig over je hormoonbalans?

Onze productadviseurs beantwoorden graag al jouw vragen en geven gratis advies op maat.

Vraag gratis advies aan

Britt

Productadviseur