Vraag gratis advies aan
Doe de Vitaminetest
Wat is testosteron? Alles over het mannelijk hormoon
Testosteron wordt vaak gezien als het belangrijkste hormoon voor mannen en niet zonder reden. Vanaf de vroege ontwikkeling tot in de volwassenheid beïnvloedt dit hormoon tal van processen in het lichaam. In deze blog duiken we dieper in de werking en het belang van testosteron. Ook vertellen we wat je kunt doen om een gezond testosterongehalte te behouden.
Lees verder onder de afbeelding
Onderwerpen in dit artikel
- Waar wordt testosteron aangemaakt?
- Wat is de rol van testosteron in het lichaam?
- Wat is testosteron?
- Testosteron niveau in het lichaam
- Lage testosteron waarden
- Hoge testosteron waarden
- Tot slot
Wat is testosteron?
Testosteron is een lichaamseigen hormoon dat vooral bekend staat als het mannelijk geslachtshormoon. Testosteron wordt voornamelijk geassocieerd met libido en de productie van sperma. Daarnaast is het ook verantwoordelijk voor mannelijke kenmerken, zoals spiermassa, meer lichaamshaar en een zwaardere stem.1 Desondanks is het ook in het vrouwenlichaam een onmisbaar hormoon.
Waar wordt testosteron aangemaakt?
De naam testosteron komt van de woorden 'testis' (testikels) en 'sterol' (steroïden). Bij mannen wordt testosteron voornamelijk door de testikels geproduceerd.1 Bij vrouwen wordt het hormoon in veel kleinere hoeveelheden geproduceerd in de eierstokken, bijnieren en in weefsels aan de buitenkant van het lichaam, zoals in de huid en vetweefsel.1,2
De productie van testosteron wordt gereguleerd door de hersenen. De hypothalamus, een klein gebied in de hersenen, stuurt signalen naar de hypofyse, die vervolgens de testikels of eierstokken aanzet tot de productie van testosteron. Dit hormoon wordt in het lichaam uit cholesterol gevormd. In zowel de eierstokken en testikels wordt cholesterol omgezet in pregnenolon, een belangrijke voorloper van geslachtshormonen.2 Een hoog cholesterolgehalte betekent echter niet dat je automatisch meer testosteron aanmaakt. Een feedbackmechanisme zorgt ervoor dat de hormoonspiegel in het bloed goed wordt gereguleerd; als het testosteronniveau te hoog wordt, geeft de hypofyse opdracht om de productie te verlagen.3
Wat is de rol van testosteron in het lichaam?
Bij mannen beginnen de effecten van testosteron al bij de ontwikkeling van de foetus. Testosteron is namelijk verantwoordelijk voor de ontwikkeling van de primaire geslachtskenmerken. Rond week 7 van de zwangerschap zorgt een gen op het Y-chromosoom ervoor dat testikels zich ontwikkelen. Deze produceren stoffen die de vrouwelijke voortplantingsstructuren afbreken, terwijl testosteron de mannelijke structuren vormt. Testosteron zorgt ook voor de ontwikkeling van de penis en de afdaling van de testikels in de laatste maanden van de zwangerschap.1
Bovendien is testosteron ook betrokken bij de ontwikkeling van secundaire mannelijke kenmerken tijdens de puberteit, zoals gezichts- en lichaamsbeharing, stemverandering en -verdieping, en spiergroei.1
Daarnaast speelt testosteron een rol bij:1,4
- Spieromvang en -kracht door eiwitsynthese te stimuleren
- Botgroei en -sterkte
- Spermaproductie
- Vetverdeling in het lichaam
- Gemoedstoestand
- Energieniveau
- Productie van rode bloedcellen4
- Libido
Zoals eerder genoemd speelt testosteron bij vrouwen ook een belangrijke rol. Het is een van de verschillende androgenen (mannelijke hormonen) die ook in het lichaam van vrouwen voorkomen. Een deel van dit testosteron wordt omgezet in oestrogeen. De juiste balans tussen testosteron (samen met andere androgenen) en oestrogeen is belangrijk voor de normale werking van de eierstokken.3 Daarnaast speelt testosteron, net als bij mannen, een belangrijke rol bij botsterkte, spiermassa, vetverdeling, energieniveau, gemoedstoestand en libido.2
Testosteron niveau in het lichaam
Testosteron kan in de bloedbaan in een breed bereik van normale of gezonde niveaus voorkomen. Een simpele bloedtest kan testosteronniveaus bepalen. Het normale bereik voor testosteron in de vroege ochtend bij een man ligt tussen 270 en 1070 nanogram per deciliter (ng/dL) en voor een vrouw tussen de 15 en 70 ng/dL.5
Bij vrouwen varieert de testosteronproductie gedurende de menstruatiecyclus, met een piek rondom de ovulatie.6 Bij mannen is de productie van testosteron vooral afhankelijk van de leeftijd. De productie van testosteron neemt bij jongens aanzienlijk toe tijdens de puberteit, waarbij het zijn piek bereikt. Na het 30e levensjaar neemt de lichaamseigen aanmaak van testosteron met 0,4–2% per jaar af.7
Als het lichaam te weinig of te veel testosteron produceert, kan dit gevolgen hebben voor de lichamelijke en mentale gezondheid.
Lage testosteron waarden
Lage testosteronwaarden ontstaan wanneer de teelballen onvoldoende testosteron produceren. Bij mannen wordt een testosteron waarde van minder dan 270 ng/dL als laag beschouwd, hoewel dit ook afhankelijk kan zijn van de leeftijd.5
Oorzaken lage testosteron waarden
Hoewel testosteron op natuurlijke wijze afneemt met de leeftijd, kunnen andere factoren dit proces versnellen:1,8-11
- Overgewicht: vetcellen maken uit testosteron het vrouwelijke hormoon oestrogeen aan. Dit heeft een remmende werking op de aanmaak van testosteron.
- Langdurige stress: het stresshormoon cortisol remt de productie van testosteron
- Inactieve leefstijl
- Overmatige alcoholconsumptie
- Een ongezond dieet
- Medicatiegebruik
Bij vrouwen kan daarnaast een verstoorde hormoonhuishouding een belangrijke factor zijn bij een laag testosterongehalte. Ook de anticonceptiepil kan hieraan bijdragen.
Bekijk ook ons andere blog 4 tips om de hormoonbalans voor vrouwen te ondersteunen.
Oorzaken van laag testosteron
Jongens in de puberteit met lage testosteronwaarden kunnen minder uitgesproken mannelijke kenmerken ontwikkelen, zoals kleinere geslachtsdelen, weinig lichaams- en gezichtshaar, en een stem die niet dieper wordt.1 Daarnaast kan een laag testosterongehalte leiden tot:3
- Verlies van spiermassa
- Verlies van botdichtheid
- Verminderde vruchtbaarheid
- Verminderde energie
- Gewichtstoename
- Neerslachtigheid en stemmingswisselingen
- Concentratieproblemen
- Lager libido
Testosteron op peil houden
Een laag testosteronpeil is vaak gerelateerd aan voeding en levensstijl en er zijn verschillende manieren waarop je dit zelf kunt verbeteren. Enkele voorbeelden zijn het verminderen van stress, regelmatige krachttraining en gezond en onbewerkt eten.
Lees meer over natuurlijke manieren om je testosteron te boosten.
Hoge testosteron waarden
Een teveel aan testosteron komt bij mannen vrij weinig voor. Het kan optreden door afwijkingen in de teelballen, de bijnier of de hypofyse, waardoor er te veel testosteron wordt aangemaakt. Ook het gebruik van medicijnen of anabole steroïden kan zorgen voor te hoge testosteron waarden in het lichaam.
De effecten van een verhoogd testosteron gehalte variëren afhankelijk van de oorzaak. Als het lichaam zelf teveel testosteron produceert, zijn de zichtbare effecten vaak minimaal.
Daarentegen kan kunstmatig verhoogd testosteron, zoals bij het gebruik van anabole steroïden, leiden tot bijwerkingen zoals acne, vochtretentie, hoofdpijn, slapeloosheid, verhoogde spiermassa, stemmingswisselingen, onvruchtbaarheid en schade aan de lever en het hart.3
Bij vrouwen kan een teveel aan testosteron ontstaan door een hormonale disbalans, waarbij het lichaam niet in staat is om al het geproduceerde testosteron om te zetten in oestrogeen. Dit kan leiden tot verstoringen in de bloedsuikerspiegel en hormonale problemen zoals het uitblijven van de menstruatie, acne en de ontwikkeling van mannelijke kenmerken zoals overmatige lichaamsbeharing.1
Tot slot
Testosteron is een veelzijdig hormoon dat een cruciale rol speelt in ons lichaam. Hoewel het vaak geassocieerd wordt met mannen, beïnvloedt het zowel mannen als vrouwen op tal van manieren. Door een gezonde levensstijl te leiden met voldoende gezonde voeding, ondersteun je jouw lichaam om een goede testosteronbalans te behouden!
Referenties
- Nassar, G. N., & Leslie, S. W. (2023). Physiology, Testosterone. In StatPearls. StatPearls Publishing.
- Bachmann, G., Bancroft, J., Braunstein, G., Burger, H., Davis, S., Dennerstein, L., Goldstein, I., Guay, A., Leiblum, S., Lobo, R., Notelovitz, M., Rosen, R., Sarrel, P., Sherwin, B., Simon, J., Simpson, E., Shifren, J., Spark, R., Traish, A., & Princeton (2002). Female androgen insufficiency: the Princeton consensus statement on definition, classification, and assessment. Fertility and sterility, 77(4), 660–665.
- Harvard Health. (2023). Testosterone: What it is and how it affects your health.
- Beggs, L. A., Yarrow, J. F., Conover, C. F., Meuleman, J. R., Beck, D. T., Morrow, M., Zou, B., Shuster, J. J., & Borst, S. E. (2014). Testosterone alters iron metabolism and stimulates red blood cell production independently of dihydrotestosterone. AJP Endocrinology and Metabolism, 307(5), E456–E461.
- Total Testosterone – Health Encyclopedia - University of Rochester Medical Center. (n.d.).
- Skiba, M. A., Bell, R. J., Islam, R. M., et al. (2019). Androgens during the reproductive years, what's normal for women? Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, 104(11), 5382-5392.
- McBride, J. A., Carson III, C. C., & Coward, R. M. (2016). Testosterone […] in the aging male. Therapeutic advances in urology, 8(1), 47-60.
- Xiong, X., Wu, Q., Zhang, L., Gao, S., Li, R., Han, L., Fan, M., Wang, M., Liu, L., Wang, X., Zhang, C., Xin, Y., Li, Z., Huang, C., & Yang, J. (2021). Chronic stress inhibits testosterone synthesis in Leydig cells through mitochondrial damage via Atp5a1. Journal of Cellular and Molecular Medicine, 26(2), 354–363.
- Zhang, C., Bian, H., Chen, Z., Tian, B., Wang, H., Tu, X., Cai, B., Jin, K., Zheng, X., Yang, L., & Qiu, S. (2021). The Association between Dietary Inflammatory Index and Sex Hormones among Men in the United States. The Journal of Urology, 206(1), 97–103.
- Osadchuk, L. V., & Osadchuk, A. V. (2023). The influence of obesity and sedentary lifestyle on testosterone level and the main indicators of the metabolic status in young men. Annals of the Russian Academy of Medical Sciences, 77(6), 458–466.
- Smith, S. J., Lopresti, A. L., & Fairchild, T. J. (2023). The effects of alcohol on testosterone synthesis in men: a review. Expert Review of Endocrinology & Metabolism, 18(2), 155–166.
