Vraag gratis advies aan
Doe de Vitaminetest
Alles over de Richtlijnen Goede voeding en Schijf van Vijf
Met alle verschillende voedingsrichtlijnen en -adviezen die er zijn, kan het verwarrend zijn om te weten welke je het beste kunt volgen. In dit blog duiken we in de Richtlijnen Goede Voeding en de Schijf van Vijf. Zijn dit goede hulpmiddelen, of misschien toch achterhaald?
Lees verder onder de afbeelding
Onderwerpen in dit artikel
- Wat is de Schijf van Vijf?
- Schijf van Vijf toen en nu
- Wat is de meerwaarde van de Schijf van Vijf?
- Waarom vinden tegenstanders de Schijf van Vijf achterhaald?
- Wat is de voedselpiramide, ook wel de voedingsdriehoek?
- Een gezonder leven door middel van goede voeding
De Schijf van Vijf en de Richtlijnen Goede Voeding zijn beide instrumenten die in Nederland worden gebruikt om mensen te begeleiden bij het maken van gezonde voedselkeuzes. De Richtlijnen Goede Voeding worden uitgegeven door de Gezondheidsraad. Deze richtlijnen geven op basis van wetenschappelijk onderzoek aanbevelingen over welke voedingsmiddelen en voedingsstoffen goed zijn voor de gezondheid en welke je beter kunt beperken of vermijden.
Wil jij meer weten over de Nutri-score? Lees dan ons blog Nutri-Score: misleidend of handige tool?
Wat is de Schijf van Vijf?
De Schijf van Vijf is een instrument dat door het Voedingscentrum wordt uitgegeven en is gebaseerd op de Richtlijnen Goede Voeding. Het is ontworpen om deze wetenschappelijke aanbevelingen van de Gezondheidsraad om te zetten in een visueel, gebruiksvriendelijk formaat dat mensen helpt om gezonde voedingskeuzes te maken in het dagelijkse leven. De Schijf van Vijf verdeelt voedingsmiddelen in verschillende categorieën en geeft aan hoeveel je van elk zou moeten eten voor een evenwichtig en gezond dieet.
Schijf van Vijf toen en nu
De Schijf van Vijf is sinds haar introductie in de jaren 50 van de vorige eeuw meerdere keren herzien om zich aan te passen aan nieuwe voedingsonderzoeken en veranderde voedingsgewoonten. De meesten van ons zullen bekend zijn met deze variant (zie figuur 1).
Figuur 1: De oude versie van de Schijf van Vijf
In deze oude versie van de Schijf van Vijf was de focus meer op voedselgroepen en de hoeveelheid die je daarvan innam, met minder nadruk op variëteit en kwaliteit.
Maar de grootste metamorfose vond plaats in 2016! In deze nieuwste versie van de Schijf van Vijf zien we nog steeds dezelfde vijf categorieën, maar de aanbevelingen binnen elke groep zijn aanzienlijk veranderd om nieuwe wetenschappelijke inzichten te weerspiegelen (zie figuur 2).
Figuur 2: De nieuwe versie van de Schijf van Vijf
De grootste verschillen
In de nieuwe versie ligt meer nadruk op een gevarieerd dieet en duurzame keuzes, zoals meer plantaardige en minder dierlijke producten. Bovendien reikt het doel tegenwoordig verder dan goede voedingskeuzes, en gaat het steeds meer om een langdurige goede gezondheid. Zo stimuleert het nu ook bewustzijn over portiegroottes en de hoeveelheid energie (calorieën) die je per dag nodig hebt.
De belangrijkste veranderingen in de Schijf van Vijf per categorie:
- Groenten en fruit: aan de aanbeveling is toegevoegd een dagelijkse consumptie van ten minste 250 gram groenten en 2 porties fruit.
- Brood, graanproducten en aardappelen: voorheen werden vooral wit brood en aardappelen beschouwd als essentieel onderdeel van het dieet. De nadruk ligt nu op volkorenproducten en de aanbeveling voor aardappelen is verlaagd.
- Vis, peulvruchten, vlees, ei, noten en zuivel: voorheen moedigde deze schijf de consumptie van dierlijke producten aan als belangrijke bron van eiwitten. In de nieuwe Schijf van Vijf ligt er meer focus op plantaardige eiwitten en wordt de consumptie van rood en verwerkt vlees ontmoedigd. Ook worden twee porties vis per week aanbevolen.
- Vetten en oliën: vetten werden erkend als belangrijk onderdeel van het dieet, maar het onderscheid tussen verzadigde en onverzadigde vetten was minder bekend. Zo nam boter een grote plek in. Nu wordt aangeraden om te kiezen voor onverzadigde vetten, zoals olijfolie.
- Dranken: de oorspronkelijke Schijf van Vijf bevatte eigenlijk geen specifieke aanbevelingen voor het beperken van suikerhoudende dranken, wat nu wel het geval is. Volgens de nieuwe aanbevelingen drink je bij voorkeur water, thee en koffie zonder suiker.
Wat is de meerwaarde van de Schijf van Vijf?
De Schijf van Vijf is enorm gebruiksvriendelijk, omdat het complexe informatie vertaalt naar een voor iedereen te begrijpen visuele gids. Daarnaast sluit het goed aan bij de gemiddelde Nederlandse keuken en is het wat dat betreft voor veel mensen een handige tool bij het maken van gezonde voedselkeuzes.
Bovendien zijn de Richtlijnen Goede Voeding gebaseerd op uitgebreid wetenschappelijk onderzoek en bieden een waardevol kader voor voedingsadvies. Toch is het belangrijk om te erkennen dat voedingsonderzoek voortdurend evolueert en dat er altijd ruimte is voor verdere nuancering en aanvulling. Daarom is het raadzaam om de richtlijnen te combineren met persoonlijke behoeften, voorkeuren en individuele omstandigheden om een evenwichtige en gepersonaliseerde voedingsaanpak te volgen.
Waarom vinden tegenstanders de Schijf van Vijf achterhaald?
Hoewel het handige instrument al een flinke gedaanteverwisseling heeft doorstaan, zijn er tegenstanders die de Schijf van Vijf nog steeds achterhaald noemen. Want hoewel het nuttig is, kan het te simplistisch zijn. Met andere woorden, de Schijf van Vijf vangt misschien niet alle fijne details van een echt gezond en gebalanceerd dieet. Er is een risico dat mensen het instrument als een absoluut beschouwen en daardoor het grotere plaatje missen – de algehele kwaliteit en variatie van hun voedselinname.
Sommige mensen stellen bijvoorbeeld dat de richtlijnen te veel nadruk leggen op koolhydraatrijke voedingsmiddelen, waarbij een overconsumptie een negatieve invloed kan hebben op de bloedsuikerspiegel en het gewicht. Er wordt gepleit voor een meer gebalanceerde benadering, waarbij de nadruk ligt op het kiezen van complexe koolhydraten.
Er zijn ook kritische geluiden die stellen dat er te veel focus ligt op plantaardige oliën zoals margarine en zonnebloemolie en te weinig op gezonde verzadigde vetten zoals kokosolie en roomboter. Deze critici beweren dat verzadigde vetten uit natuurlijke bronnen belangrijk kunnen zijn voor de gezondheid, en dat de negatieve associatie met verzadigde vetten mogelijk niet volledig wetenschappelijk onderbouwd is.
Daarnaast is er kritiek dat de Schijf van Vijf niet altijd up-to-date is met de recentste wetenschappelijke inzichten. En voor sommige mensen, zoals vegetariërs of mensen met voedselallergieën, kan de Schijf van Vijf misschien niet volledig toereikend zijn. Een groep diëtisten ziet zelfs liever een compleet plantaardig alternatief van de Schijf van Vijf, de Schijf for Life. Zij zeggen dat deze overgang noodzakelijk is voor zowel onze gezondheid als die van de planeet.
Wat is de voedselpiramide, ook wel de voedingsdriehoek?
De voedingsdriehoek, wat voorheen nog wel bekend stond als de voedingspiramide, kun je zien als de Belgische tegenhanger van de Schijf van Vijf. Het instrument verdeelt voedingsmiddelen in verschillende groepen, gerangschikt op basis van hoeveel ze bijdragen aan een gezond dieet. Het onderste deel van de driehoek bevat voedingsmiddelen waarvan je grotere hoeveelheden zou moeten eten, terwijl het bovenste deel voedingsmiddelen bevat waarvan je minder zou moeten eten.
Figuur 3: De oude versie van de Voedingsdriehoek
In 2017 werd deze door het Vlaams Instituut Gezond Leven in een nieuw jasje gestoken. En dus staat de piramide sindsdien op z’n kop:
Figuur 4: De nieuwe versie van de Voedingsdriehoek
De veranderingen zijn vergelijkbaar met die van onze Schijf van Vijf. Zo krijgen plantaardige eiwitten een prominentere plaats en wordt er onderscheid gemaakt tussen onder andere rood vlees, gevogelte en bereide vleeswaren. Ook staan groenten en fruit nu bovenaan en ligt er meer nadruk op volkoren granen, peulvruchten, noten en plantaardige oliën. Daarnaast geldt ook in dit model dat minder bewerkt de betere keuze is.
Een gezonder leven door middel van goede voeding
De Schijf van Vijf, Richtlijnen Goede Voeding en de Voedingsdriehoek zijn allemaal waardevolle instrumenten die ons kunnen helpen bij het maken van gezondere voedingskeuzes. Toch is het belangrijk om te erkennen dat ze niet perfect zijn en dat er altijd ruimte is voor verbetering en aanpassing. Het begrip van voeding evolueert voortdurend en nieuwe inzichten kunnen leiden tot aanpassingen in de richtlijnen. Wat vandaag als gezond wordt beschouwd, kan morgen alweer worden herzien!
