Wat is cholesterol? En is het goed of slecht voor je?

Wat is cholesterol?

Cholesterol is een vetachtige stof bestaande uit kleine bolletjes die zich in ons bloed en onze lichaamscellen bevindt. Het komt van het Griekse woord cholè voor gal en stereos voor vast. Deze kleine vetbolletjes zijn belangrijke bouwstoffen voor bijvoorbeeld lichaamscellen en hormonen wat van belang is voor het goed functioneren van het lichaam.

De lever maakt het grootste gedeelte van het cholesterol in ons lichaam aan, meestal in de juiste hoeveelheid die het lichaam nodig heeft. Daarnaast krijgen we via onze voeding een cholesterol binnen, ongeveer 20-40% van het totale cholesterol krijgen we binnen uit voeding, maar het is onduidelijk in hoeverre dit het cholesterolgehalte beïnvloedt. Ook hebben bepaalde voedingsmiddelen invloed op het cholesterolgehalte.

Wat doet cholesterol?

Cholesterol heeft in het lichaam verschillende functies, zo speelt het een rol bij:

• De opbouw van celmembranen en het herstel van cellen en weefsels. Het houdt celwanden flexibel en draagt bij aan de doorlaatbaarheid ervan.
• Het produceren van hormonen zoals oestrogenen, testosteron en cortisol.
• Het produceren van gal door de lever wat een belangrijke rol speelt in het verteren van vetten en de opname van essentiële voedingstoffen.
• De productie van vitamine D. Wanneer onze huid aan zonlicht wordt blootgesteld wordt een cholesterolachtige stof omgezet in de voorloper van vitamine D. Deze stof wordt vervolgens in de lever en nieren omgezet in de actieve vorm.

Verschillende soorten cholesterol

Cholesterol komt in ons lichaam in verschillende vormen voor. In het lichaam wordt cholesterol in eiwitten verpakt zodat het bloed de vetbolletjes kan vervoeren naar de plekken waar het nodig is. Deze eiwitten, ook wel lipoproteïnen genoemd, komen in verschillende vormen voor en vervullen ook andere functies. De twee bekenste vormen van cholesterol zijn:

• LDL-cholesterol, waarbij LDL staat voor lipoproteïne met een lage dichtheid. Deze lipoproteïnen vervoeren het cholesterol naar weefsels en cellen toe. Dit wordt ook wel het 'slechte cholesterol' genoemd omdat een teveel hiervan aan de binnenwanden van de bloedvaten kan gaan plakken. Hierdoor kunnen bloedvaten vernauwen en kunnen hart- en vaatproblemen ontstaan.¹
• HDL-cholesterol, waarbij HDL staat voor lipoproteïne met een hoge dichtheid. Dit bestaat uit lege bolletjes die een gedeelte van overtollig LDL-cholesterol in het bloed opnemen en terugbrengen naar de lever. In de lever wordt dit afgebroken waarna het via gal en ontlasting het lichaam verlaat. Een hoger HDL-cholesterolgehalte wordt in verband gebracht met een lager risico op hart- en vaatproblemen en wordt daarom het 'goede cholesterol' genoemd.¹

Daarnaast bevinden zich ook andere vetachtige stoffen in het bloed, zoals triglyceriden, en VLDL en IDL cholesterol, die ook bij kunnen dragen aan hart- en vaatproblemen.  

Bekijk ook ons ander blog met feiten en fabels over cholesterol.

Wanneer is je cholesterol te hoog?

Bij een verhoogd cholesterol in het bloed is er sprake van een te hoog totaalcholesterol of een te hoog LDL-cholesterol. Maar hoe hoog mag je cholesterol zijn? In onderstaande tabel vind je de verschillende grenswaarden van het totaal cholesterolgehalte en de betekenis hiervan:²

Daarbij gelden ook de volgende grenswaarden voor LDL, triglyceriden en non-HDL:²

• LDL-cholesterol: een verhoogde waarde is 3 mmol/L of hoger. Voor sommigen kan deze waarde lager liggen.
• Triglyceriden: een waarde van 2 mmol/L of hoger geeft een verhoogd risico op hart- en vaatproblemen aan.
• Non-HDL cholesterol: de waarde dient lager dan 3,8 mmol/L te zijn.

Het cholesterolgehalte kan behoorlijk schommelen waardoor het beter is om vaker te meten en te kijken of het cholesterol constant verhoogd is. Van een hoog cholesterol merk je niet zoveel. Pas wanneer het schade brengt aan bijvoorbeeld hart- en bloedvaten kun je de consequenties ervan ondervinden.

De cholesterolratio

Vooral een 'scheve' verhouding tussen het LDL-cholesterol en het HDL-cholesterol lijkt schadelijk te zijn voor de gezondheid. Dit wordt ook wel de cholesterolratio genoemd. Hierbij gaat het om een te hoog LDL-cholesterolgehalte en/of een te laag HDL-cholesterolgehalte in het bloed. Het HDL-cholesterol is te laag bij een waarde lager dan 0,9 mmol/L en de cholesterolratio dient kleiner dan 5 te zijn.¹

Hoe komt je cholesterol te hoog?

Normaliter produceert de lever de hoeveelheid cholesterol die je nodig hebt maar dit systeem kan verstoord raken waardoor er te veel cholesterol wordt aangemaakt. Ook komt het voor dat het lichaam onvoldoende cholesterol uit het bloed kan opruimen.

De volgende (leefstijl)factoren hebben een nadelig effect op het cholesterol:^1,2,3

• Voeding, bijvoorbeeld een hoge inname van verzadigd vet en transvet of het drinken van ongefilterde koffie
• Overgewicht
• Onvoldoende beweging
• Roken
• Bepaalde gezondheidsproblemen
• Bepaalde medicijnen

Lees meer over gezonde en ongezonde vetten in ons eerder verschenen blog.

Ook bevatten bepaalde voedingsmiddelen zoals eieren en (orgaan)vlees cholesterol waardoor het consumeren hiervan kan leiden tot een kleine verhoging van het cholesterolgehalte. Bij de meeste mensen kan het lichaam zich hierop aanpassen door minder cholesterol te produceren en is het effect minimaal.⁴

Hoeveel eieren je per dag mag eten lees je in ons ander blog.

De rol van erfelijkheid

Naast verschillende leefstijlfactoren speelt erfelijkheid ook een grote rol in het ontwikkelen van een hoog cholesterol. Hierbij kun je al op jonge leeftijd een te hoog cholesterol hebben waarbij het LDL-cholesterolgehalte hoger is dan 6 of het totaalcholesterol hoger dan 8.⁵ Dit komt door een afwijking in het DNA waardoor de lever moeite heeft met het opruimen van het LDL-cholesterol uit het bloed. Hierbij kan het HDL-cholesterol ook verlaagd zijn.

Cholesterol en leeftijd

Een te hoog cholesterol kan op iedere leeftijd voorkomen, maar komt vaker voor op oudere leeftijd. Naarmate je ouder wordt kan je lever het LDL-cholesterol minder goed opruimen waardoor de kans op een verhoogd cholesterol groter wordt. Ook leefstijl speelt hierbij een rol. Bij vrouwen kan het totaalcholesterol en LDL-cholesterol stijgen na de menopauze terwijl het HDL-cholesterol daalt.⁶ De afname van vrouwelijke hormonen hebben hier invloed op.

Je kunt met verschillende aanpassingen in je leefstijl en voedingspatroon je cholesterol verlagen. Lees hier meer over in ons eerder verschenen blogs cholesterol verlagen met voeding en hoe een gezonde leefstijl je cholesterolwaarde verbetert.

Kun je ook een te laag cholesterol hebben?

Een te hoog cholesterol komt vaak voor maar kun je ook een te laag cholesterol hebben? Naast een te hoog LDL-cholesterolgehalte lijkt een te laag LDL-cholesterolgehalte ook een nadelig effect op de gezondheid te kunnen hebben.

In een studie verschenen in Neurology werd een grote groep vrouwen gedurende 19 jaar gevolgd.⁷ De vrouwen met een LDL-cholesterol lager dan 1,8 mmol/L hadden een groter risico op het ontwikkelen van gezondheidsproblemen van de bloedvaten in de hersenen in vergelijking met vrouwen die een LDL-cholesterolgehalte tussen 2,5 en 3,3 mmol/L hadden.

Ook in andere studies wordt een laag cholesterolgehalte, zowel het totaalcholesterol als LDL-cholesterol, in verband gebracht met een hoger risico op gezondheidsproblemen.^8,9 Aangezien cholesterol een belangrijke bouwstof is en essentieel is voor het lichamelijk functioneren is dat te begrijpen. Meer onderzoek is echter nodig om te kijken of een te laag cholesterol daadwerkelijk voor problemen kan zorgen, en wat dan de optimale hoeveelheid cholesterol is.

Tot slot: is cholesterol goed of slecht?

Cholesterol is een belangrijke stof die het lichaam nodig heeft voor onder andere de opbouw van cellen en de aanmaak van hormonen. De stof zelf is dus zeker niet slecht maar afwijkende waarden kunnen dat wel zijn. Zowel een te hoog als een te laag cholesterolgehalte lijken niet wenselijk te zijn voor onze gezondheid. Doordat je hier vaak niet iets van merkt, is het verstandig om je te laten testen via je huisarts als je een verhoogd risico hebt op een hoog cholesterol. Meten is immers weten!

Meer advies nodig over cholesterol?

Onze productadviseurs beantwoorden graag al jouw vragen en geven gratis advies op maat.

Vraag gratis advies aan

Britt

Productadviseur