Is aspartaam slecht voor je?

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) bracht de afgelopen maanden meerdere publicaties naar buiten over aspartaam. Zo gaven ze het advies om de suikervervanger niet te gebruiken in relatie tot gewichtsverlies en bestempelden de zoetstof zelfs als ‘mogelijk kankerverwekkend’.^1,2 Kunnen we hieruit concluderen dat aspartaam schadelijk is? En wordt het tijd om aspartaam in cola zero, suikervrije kauwgom en dieet mayonaise te vervangen?  

Wat is aspartaam?

Aspartaam is een kunstmatige zoetstof die veel wordt gebruikt als suikervervanger in voedingsmiddelen en frisdranken. Het is een zogenaamde intensieve zoetstof, wat betekent dat het vele malen zoeter is dan suiker (ongeveer 200 keer zo zoet). Hierdoor is er minder van nodig, waardoor het weinig tot geen calorieën levert en een beperkte invloed heeft op de bloedsuikerspiegel.

Aspartaam wordt chemisch samengesteld uit twee aminozuren: asparaginezuur en fenylalanine. Deze aminozuren zitten in natuurlijke voedingsmiddelen zoals vlees, zuivelproducten, groenten en fruit. Na consumptie breekt het lichaam aspartaam af tot deze aminozuren, evenals kleine hoeveelheden methanol.

Waar zit aspartaam in?

Aspartaam is een veelgebruikte suikervervanger in voedingsmiddelen en is daarmee te vinden in duizenden producten in de supermarkt. Deze producten zijn te herkennen aan termen zoals ‘light’, ‘suikervrij’, ‘dieet’, ‘laag in calorieën’ of ‘zero’.

Producten die aspartaam kunnen bevatten:

• Zoetjes
• Frisdranken
• Vruchtensappen
• Kauwgom en pepermunt
• Muesli
• Sportdranken en energiedranken
• Sauzen zoals mayonaise, ketchup en curry
• Zuivelproducten zoals yoghurt(drank), chocomel, pudding en ijs
• Snoep en chocolade
• Chips en kroepoek
• Tandpasta
• Voedingssupplementen, eiwitpoeders, pre-workouts, maaltijdvervangers en vetverbranders
• Medicijnen als kauw- of bruistabletten of in vloeibare vorm; bijvoorbeeld hoestsiroop, pijnstillers en maagzuurremmers

Internationale instanties: aspartaam is veilig

Aspartaam werd per toeval ontdekt in 1964 door een farmaceutisch bedrijf. In de jaren 1970 werd de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) meerdere malen benaderd om deze zoetstof te reguleren voor consumptie. Hoewel ze in 1974 goedkeuring verleenden, stelden ze deze een jaar later uit vanwege onzorgvuldigheden in de ingediende onderzoeken naar aspartaam.^₃

In 1980 concludeerde een onderzoekscommissie dat er nog onvoldoende onderzoek was om de zoetstof als veilig voor consumptie te bestempelen.¹ Uiteindelijk beschouwde de FDA aspartaam als veilig voor gebruik in droge voedingsmiddelen (in 1981), frisdranken (in 1983) en andere voedingsmiddelen (in 1996).³

Goedkeuring in Europa

In 1994 keurde de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) aspartaam goed voor consumptie. Wanneer de EFSA een stof als veilig beoordeelt, kent de Europese Commissie het een E-nummer toe. Aspartaam staat daarom ook wel bekend als E951.⁴ De meest recente her-evaluatie van de EFSA naar de veiligheid van aspartaam dateert echter uit 2013.⁵

De EFSA heeft een aanvaardbare dagelijkse inname (ADI) vastgesteld van 40 milligram per kilogram lichaamsgewicht.⁶* Een volwassen persoon van 68 kilo mag daarmee 2720 mg aspartaam binnenkrijgen op een dag, wat vergelijkbaar is met 18 glazen cola light. Bij de FDA ligt de ADI zelfs iets hoger, namelijk 50 milligram per kilogram lichaamsgewicht.

*Uitzondering geldt voor mensen met een genetische aandoening waarbij fenylanaline niet goed afgebroken wordt. Zij moeten aspartaam en eiwitrijke voeding vermijden.

WHO: ‘Aspartaam mogelijk kankerverwekkend’

Op 14 juli 2023 gaf de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) een rapport vrij over de rol van aspartaam bij kanker. In samenwerking met het Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek (IARC) werd aspartaam gecategoriseerd als ‘mogelijk kankerverwekkend’.² Dit klinkt natuurlijk erg verontrustend, maar wat betekent dit nou eigenlijk?

Het IARC hanteert een classificatiesysteem die stoffen verdeelt in verschillende categorieën op basis van het beschikbare bewijsmateriaal over hun kankerverwekkende potentieel (zie onderstaande tabel). Het is echter belangrijk op te merken dat blootstelling aan een kankerverwekkende stof niet automatisch betekent dat iemand daadwerkelijk kanker zal ontwikkelen. Dit is afhankelijk van meerdere factoren.

Aspartaam is door het IARC ingedeeld in Groep 2B, wat betekent dat er beperkt bewijs is voor een kankerverwekkende effect bij mensen en dat er meer en beter onderzoek nodig is om een definitieve conclusie te trekken. Ondanks deze classificatie wordt de veelbesproken zoetstof in de huidige gebruikte dosering als veilig beschouwd.

WHO: ‘Zoetstoffen helpen niet bij gewichtsbeheersing’

Over het algemeen is de aanname dat het gebruik van zoetstoffen in plaats van suikers helpen bij gewichtsverlies. Zoetstoffen bevatten namelijk veel minder calorieën dan suiker.⁷ Toch heeft de WHO recentelijk (mei 2023) het gebruik van zoetstoffen in relatie tot gewichtsverlies afgeraden.¹ Na uitgebreid onderzoek concludeerden ze dat er geen duidelijk bewijs is dat suikervervangers bijdragen aan gewichtsverlies.

Sommige onderzoeken suggereren zelfs dat suikervervangers voor een toename van gewicht zorgen. Een onderzoek gepubliceerd in medisch tijdschrift Diabetes Care suggereerde bijvoorbeeld een positieve relatie tussen het gebruik van light frisdranken en gewichtstoename.⁸ De vraag is echter of mensen aankomen door het gebruik van zoetstoffen, of dat mensen met overgewicht eerder kiezen voor lightproducten. En wellicht is het gebruik van suikervrije producten een goed excuus om meer te eten van andere producten.

Is aspartaam ongezond?

Zoals je hierboven kunt lezen is het lastig om duidelijke conclusies te trekken uit het bestaande wetenschappelijk onderzoek over aspartaam. Meer en beter onderzoek is daarom ook hard nodig. Hoewel de zoetstof in de huidige dosering als veilig wordt beschouwd door instanties zoals de WHO, FDA, EFSA en het Voedingscentrum, blijft er discussie bestaan over de mogelijke langetermijneffecten.

Mogelijke aspartaam bijwerkingen:

De twijfel over de veiligheid van aspartaam komt niet helemaal uit de lucht vallen. Er zijn tal van onderzoeken die suggereren dat de zoetstof negatieve effecten heeft op onze gezondheid. Het is echter belangrijk op te merken dat er nooit een directe relatie is aangetoond tussen aspartaam en ernstige gezondheidsproblemen. Enkele mogelijke negatieve gevolgen van het gebruik van aspartaam die in onderzoeken genoemd worden zijn:^9,10

• Gewichtstoename of afname
• Toename van de eetlust
• Kankerverwekkend
• Invloed op de ademhaling
• Invloed op het geheugen
• Hoofdpijn
• Invloed op de bloedsuikerspiegel
• Invloed op de stemming
• Duizeligheid
• Veranderingen in het microbioom

Het cocktaileffect

Aangezien suikervervangers in veel bewerkte producten zitten – soms onder schuilnamen die niet te herkennen zijn – blijft het lastig om de totale inname van deze zoetstoffen bij te houden. Daarnaast bevatten bewerkte voedingsmiddelen nog andere stoffen waarvan we het effect niet weten. Wanneer meerdere stoffen in combinatie met elkaar aanwezig zijn, kan dit leiden tot versterkte of andersoortige effecten dan wanneer deze stoffen afzonderlijk worden beoordeeld.

Tot slot: ons advies

Wanneer we alles in ogenschouw nemen weten we simpelweg niet of aspartaam veilig is en wat de langetermijneffecten zijn. Ons advies? Kies zoveel mogelijk voor verse, onbewerkte voedingsmiddelen. Zowel suikers als zoetstoffen passen wat ons betreft niet in een gezond voedingspatroon. In plaats van een discussie over cola met suiker of cola met zoetstof, geven wij de voorkeur aan water of thee als dorstlessers. Zoet je water op natuurlijke wijze door citroen, aardbei, munt of komkommer toe te voegen. Of verrijk je thee met sinaasappel, kaneel of vanille voor een vleugje zoetheid.

Advies nodig over zoetstoffen?

Onze productadviseurs beantwoorden graag al jouw vragen en geven gratis advies op maat.

Vraag gratis advies aan

Britt

Productadviseur