Anatomie van het hart: alles over deze spier

Het hart is een enorm sterke spier die tientallen keren per minuut samentrekt. Hoewel het hart een gecompliceerd orgaan is, zou je het kunnen vergelijken met een pomp die continu werkt om jouw bloed door je lichaam te laten circuleren. 

Hart anatomie: hoe ziet een hart eruit?

Het hart – of cor in het Latijn – is een orgaan van ongeveer 350 gram en heeft grofweg de afmetingen van een gebalde vuist. Het bevindt zich tussen je longen in het midden van je borstkas, net achter en aan de linkerzijde van je borstbeen.¹

De ruimte waarin het hart zich bevindt noemt men het mediastinum. Binnen in het mediastinum wordt het hart gescheiden van andere weefsels en organen door een membraan dat we het hartzakje noemen. Het hartzakje verankert het hart en voorkomt dat het te veel uitzet.2 Wanneer we de anatomie van het hart onder de loep nemen dan zijn er veel verschillende onderdelen te onderscheiden.

De hartwand bestaat uit drie lagen:

• Het epicardium: buitenste laag weefsel dat de primaire zenuwen, bloedvaten en slagaders bevat die het hart zelf dienen.
• Het myocardium: de middelste en dikste laag die bestaat uit de hartspieren.
• Het endocardium: de binnenbekleding van het hart. Bestaat uit een dun, glad weefsel dat wordt gevonden langs de wanden van de vier hart kamers en de hartkleppen.

Aan het bovenste deel van het hart bevinden zich de grote aderen (de superieure vena cava en de inferieure vena cava) en de grote slagaders (de aorta en de longstam). Het hart is redelijk beschermd door de ribbenkast die ademen mogelijk maakt en tegelijkertijd als flexibel harnas dient.

Atrium hart, hart kamer of hart boezem

Het hart heeft twee ‘kanten'. Elke kant van het hart heeft twee kamers, wat een totaal van vier hart kamers maakt. De rechter- en linkerkant van het hart worden gescheiden door een spier die we het 'kamertussenschot' noemen (zie figuur 1). De twee bovenste kamers worden de atria of hartboezems genoemd, de twee onderste kamers zijn de ventrikels.

Elke hartkamer heeft zijn unieke taak in de bloedsomloop:

• Het rechter atrium of rechter boezem: ontvangt zuurstofarm bloed uit het lichaam en pompt het vervolgens naar de rechter hartkamer.
• Rechterventrikel of rechter hartkamer: pompt het zuurstofarme bloed naar de longen om zuurstof op te nemen.
• Het linker atrium of linker boezem: ontvangt het zuurstofrijke bloed uit de longen via de longader en pompt het naar de linker hartkamer.
• Linkerventrikel of linker hartkamer: de grootste en krachtigste van alle hartkamers. De linker hartkamer pompt het zuurstofrijke bloed door de aorta (de grootste slagader). Vervolgens circuleert het bloed door de slagaders, arteriolen en haarvaten om zuurstof aan alle cellen, weefsels en organen te leveren. Ondanks dat de wanden van de linker hartkamer ‘slechts’ een centimeter dik zijn, heeft deze genoeg spierkracht om het bloed door je gehele lichaam te pompen.1

Figuur 1: anatomie van het hart

De hartkleppen

De vier hartkleppen (tricuspidalis-, long-, mitralis- en aortaklep) openen en sluiten op het juiste moment om het bloed in de goede richting door het hart en de hartkamers te laten stromen.

De functies van de verschillende hartkleppen:

• De tricuspidalisklep: voorkomt de terugstroom van bloed wanneer het van de rechterboezem naar de rechterkamer wordt gepompt.
• De pulmonale klep: voorkomt de terugstroom van bloed wanneer het van de rechterkamer naar de longslagader wordt gepompt.
• De mitralisklep: regelt de stroom van zuurstofrijk bloed van de linkerboezem naar de linkerkamer.
• De aortaklep: laat zuurstofrijk bloed van de linker hartkamer de aorta instromen om door het lichaam te circuleren. 

Hoe klopt het hart?

Het hart genereert zijn eigen elektrische signaal (ook wel elektrisch impuls genoemd) dat wordt geproduceerd door de sinusknoop. Dit is een kleine massa gespecialiseerd weefsel in de rechter bovenkamer van het hart. Dit elektrische signaal is wat zichtbaar is wanneer het wordt getraceerd op een elektrocardiogram (ook wel ECG of hartfilmpje genoemd). 

Vanuit de sinusknoop verspreidt het elektrische signaal zich over het rechter atrium en het linker atrium (de bovenste twee kamers), waardoor beide atria samentrekken. Dit duwt de lading bloed de rechter en linker ventrikels in, dit zijn de onderste twee kamers van het hart.³

Het elektrische signaal gaat dan door de atrioventriculaire knoop (of AV-knoop, helpt de samentrekking van de hartkamers te coördineren) naar de ventrikels, waar het ervoor zorgt dat deze op hun beurt samentrekken.

Het elektrische hartsignaal regelt de hartslag op twee manieren: 

1. Aangezien elke elektrische impuls één hartslag genereert, bepaalt het aantal elektrische impulsen ook de hartslag op zichzelf. Bij een normaal sinusritme ligt die snelheid tussen 60 en 100 slagen per minuut.
2. Het sinusknoopsignaal zorgt ervoor dat de cellen van de hartspier in de juiste volgorde samentrekken. Dit zorgt voor een regelmatige, efficiënte en gecoördineerde hartslag.

Hoe vaak klopt het hart?

De gemiddelde hartslag ligt rond de 75 slagen (samentrekkingen) per minuut. Het hart klopt ongeveer:¹

• 108.000 keer per dag
• 37 miljoen keer per jaar
• 3 miljard keer tijdens een gemiddelde levensduur

De hartcyclus

De hartcyclus beslaat een reeks gebeurtenissen vanaf het begin van een samentrekking van het hart tot de volgende samentrekking. Deze fases worden ook wel de diastolische fase en de systole fase genoemd. Wanneer jouw hart 75 keer per minuut klopt, dan duurt jouw hartcyclus ongeveer 0,8 seconden.

Diastole fase

Tijdens de diastole fase van de hartcyclus trekken de bovenste hart kamers samen om de twee ventrikels (onderste hartkamers) met bloed te vullen. De ventrikels ‘ontspannen’ tussen de hartslagen door. De tricuspidalis- en mitraliskleppen zijn open tijdens de diastole fase om bloed in de ventrikels te laten stromen. De pulmonale- en aortaklep zijn gesloten om te voorkomen dat bloed terugstroomt in de ventrikels. 

Systole fase

Tijdens de systole fase trekken de twee ventrikels samen om het bloed naar de longen (rechterventrikel) en naar de rest van het lichaam (linkerventrikel) te stuwen. Het rechter atrium vult zich met zuurstofarm bloed uit de weefsels en het linker atrium vult zich met zuurstofrijk bloed uit de longen. Tijdens de systole fase zijn de tricuspidalis- en mitralisklep gesloten en de pulmonale- en aortaklep open.
 

De bloeddruk

Het concept van de hartcyclus is op verschillende manieren bruikbaar. Wanneer we bijvoorbeeld de bloeddruk meten, dan meten we de druk in de slagaders tijdens beide fasen van de hartcyclus. De bloeddruk wordt dus gerapporteerd als twee getallen, bijvoorbeeld 120/80. Hier is de systolische bloeddruk (de druk op het moment dat de ventrikels samentrekken) 120 mmHg en de diastolische druk (wanneer de ventrikels ontspannen zijn) 80 mmHg.

Wanneer cardiologen praten over hartproblemen, specificeren ze vaak of het disfunctioneren voornamelijk het systolische deel van de hartfunctie beïnvloedt, of het diastolische deel. Een goede behandeling vereist het maken van dit onderscheid. 

Tot slot

De anatomie van het menselijk lichaam is iets om je over te verwonderen. Op uitzonderingen na, functioneert alles enorm efficiënt. Alle onderdelen zijn feilloos op elkaar afgestemd en er is niets teveel of te weinig. Zo ook ons hart. Ons primaire orgaan is feitelijk een enorm sterke spier die tientallen keren per minuut samentrekt om zo onze bloedsomloop op gang te houden. De hartslag stimuleert het transport van bloed door het lichaam. Hierdoor worden alle lichaamscellen, weefsels en organen van zuurstof en voedingsstoffen voorzien. Hier hoeven we zelf helemaal niets voor te doen. Al is het goed zorgen voor je lichaam, gezond eten en weinig stress absoluut van belang om dit essentiële orgaan gezond te houden. 

Advies nog over het hart?

Onze productadviseurs beantwoorden graag al jouw vragen en geven gratis advies op maat.

Vraag gratis advies aan

Britt

Productadviseur